Spotkanie w Muzeum

 Wielu Gości odpowiedziało na nasze zaproszenie  16 marca 2023 r.

Zebranych przywitał Ksiądz Dyrektor Andrzej Rusak.

Spotkanie rozpoczęło się wykładem dr Urszuli Stępień: 

Ksiądz Jan Wiśniewski i jego "Muzeum pamiątek narodowych",

Następnie Dyrektor zainaugurował 

prezentację multimedialną kolekcji grafiki, 

która od tej pory będzie stałym elementem ekspozycji;

Ostatnim akordem spotkania było kuratorskie oprowadzanie 

po wystawie czasowej:  

"Ars epistolandi. Kiedy pisanie listów było Sztuką."

Dziękujemy za Państwa obecność !

Powstanie Styczniowe 1863 

Pamiątki po Powstańcach i Zesłańcach w zbiorach sandomierskiego Muzeum Diecezjalnego

Wśród pamiątek symbolizujących niepodległościowy zryw powstańczy, szczególne miejsce zajmuje Proporzec oddziału powstańczego z lat 1863-1864, z wizerunkiem Orła. Również z daru ks. Wiśniewskiego pochodzi owalna klamra do pasa z 1863 roku z wizerunkiem Orła na tle czerwonej emalii. Muzeum posiada w zbiorach liczną kolekcję niewielkich, owalnych medalionów powstańczych (kaplerzy), wykonanych z blachy miedzianej, z wyrytym wizerunkiem Matki Boskiej Królowej Polski na złoconym tle na jednej stronie oraz  malarskim przedstawieniem świętego patrona na drugiej stronie.

Na szczególną uwagę zasługują pamiątki wykonane przez powstańców na zesłaniu. W zbiorach znajduje się Fajka patriotyczna wykonana na Syberii, ozdobiona czterema główkami męskimi. Na zachowanej na fajce karteczce widnieje napis: Fajka zrobiona przez Zesłańca 1864 r. na Syberię. Był nim Tymieniecki z Kaliskiego. Na niej wyrzeźbił podobizny kapucyna i innych co razem byli w Katordze. Być może twórcą tej patriotycznej pamiątki był Bolesław Tymieniecki z prażmowskiej linii Tymienieckich herbu Zaremba, ojciec pierwszego biskupa łódzkiego Wincentego Tymienieckiego, o którym ks. Piotr Zwoliński wspomniał w artykule Biskup Wincenty Tymieniecki i jego inicjatywy społeczno-dobroczynne – przyczynek do biografii („Łódzkie Studia Teologiczne”, 17, 2008), że był naczelnikiem powstania w łęczyckiem i kierownikiem punktu rozdzielczego aprowizacji oddziałów powstańczych. Za swą działalność został skazany na dożywotnią katorgę na Syberii. Po ułaskawieniu na krótki czas osiedlił się w Kowalewie w ziemi łaskiej, następnie […] w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie 3 kwietnia 1871 r. urodził się Wincenty, piąty syn małżonków Tymienieckich, późniejszy pierwszy biskup łódzki. 

Kolejną syberyjską pamiątką, jaką posiada w swoich zbiorach Muzeum Diecezjalne, jest skrzyneczka z jasnego brzozowego drewna, którą wykonał i ozdobił zesłaniec K. Sieciński, (ok. 1818-1888), a wspólnota zesłańcza w Spassku ofiarowała ks. Konstantemu Piwarskiemu (1824-1889) w dniu jego imienin. Jak czytamy w biogramie K. Siecińskiego, opublikowanym w drugim tomie opracowania Elżbiety Kamińskiej Powstanie styczniowe i zesłańcy syberyjscy. Katalog fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego m. st. Warszawy (Warszawa 2005), twórca skrzyneczki pochodził z Królestwa i był właścicielem ziemskim. […] za uczestnictwo w powstaniu styczniowym został skazany na ciężkie roboty i zesłany na Syberię. Przebywał w Darasuniu nad rzeką Turą, m.in. z B[enedyktem] Dybowskim, M[arianem] Dubieckim, malarzem S[tanisławem] Wrońskim, którym opiekował się jak ojciec. Był znakomitym rysownikiem, rzeźbiarzem i tokarzem. […] Na osiedleniu, w Irkucku, zasłynął z miniaturowych wyrobów misternej roboty. Utrzymywał się z produkcji drobnych przedmiotów, np. spinek, które zdobił metalem, kością zwierząt, korzeniem i twardym drewnem. Podziwiano, również na wystawach, jego inkrustowane i intarsjowane mozaiki. Na zamówienie miasta [Irkucka] wykonał piękny stolik, który podarowano rodzinie carskiej. Powrócił do kraju.

Z kolei ks. Konstanty Piwarski od 1852 roku był proboszczem księży filipinów kongregacji św. Filipa Neri w Studziannie w Diecezji Sandomierskiej, gdzie przeprowadził dzieło odbudowy klasztoru i restytuowania kongregacji. Po wybuchu powstania styczniowego angażował się w akcję powstańczą, m.in. zbierał podatki na rzecz Rządu Narodowego, przewoził rozkazy do oddziałów powstańczych, organizował akcję ukrywania osób poszukiwanych przez władze carskie. Za działalność patriotyczną został aresztowany w lutym 1863 r. Po śledztwie zwolniono go w czerwcu. Pod Drzewicą, gdy przewoził meldunek dla oddziału powstańczego został aresztowany i skazany 18 września 1863 roku na 10 lat robót w kopalniach syberyjskich z pozbawieniem wszelkich praw. Wywieziony w stanie ciężkiej choroby 4 listopada 1863 roku, przebywał na katordze od kwietnia 1868 roku. Zwolniony, przebywał do 1873 roku w Tunce, następnie w Irkucku i Spasku. We wrześniu 1880 roku, w trakcie czasowego zwolnienia, przybył do Warszawy. Później był w Wysokim Kole. Następnie, aby poddać się leczeniu, ponownie przybył do Warszawy. Zmuszony do opuszczenia Królestwa, udał się do Smoleńska, gdzie w 1884 roku uzyskał prawne zwolnienie z wygnania i możliwość powrotu na stałe do kraju. W 1885 roku uzyskał zgodę na przywrócenie do stanu kapłańskiego. Zmarł w Tczowie w 1889 roku. 

Ks. Konstanty Piwarski na zesłaniu imponował braciom w kapłaństwie wielką godnością i szlachetnością. Patriotyczna dekoracja skrzyneczki daje temu wyraz. Na wieku w dwóch kolumnach widnieją 24 czytelne autografy towarzyszy niedoli,  pośród których znajduje się m.in. podpis ks. Izydora Ciąglińskiego, dawnego kolegi ze szkoły w Radomiu, którym ks. Piwarski opiekował się w Tunce. W centralnej części wieczka, pomiędzy podpisami umieszczony został owalny medalion z ciemnego drewna, z mosiężną inkrustacją w postaci  splecionych liter „KP” (Konstanty Piwarski) otoczony motywem kajdan i narzędzi, symbolizujących pracę ks. Piwarskiego w kopalni rudy oraz nazwy miejsc zesłania: Piotrowsk. Domna. Siewakow. Darasuń. Tunka. Irkuck. Spassk” z datą: „12/4 1879. Wiadomo, że wszyscy księża zesłańcy tonkińscy podpisani na wieku skrzyneczki mieszkali wówczas w Spassku.

Skrzyneczka znajduje się w zbiorach muzeum od lat 30-tych XX w. Przechowała ją rodzina ks. Piwarskiego, a  w 1927 roku Anna Sotkiewicz z Klwatki Królewskiej pod Radomiem ofiarowała ją ks. Jan Wiśniewskiemu. Ks. Wiśniewski przekazał skrzyneczkę do zbiorów Muzeum Diecezjalnego, pozostawiając informację, że kiedy ks. Piwarski wracał z zesłania do kraju, wraz ze szkatułką i ornatem, przywiózł poszewkę z poduszki pod mszał „z cierniową na niej koroną” oraz kajdany. Losy tych pamiątek nie są znane. 

Druga syberyjska Skrzyneczka należała do Gustawa Tarczewskiego, byłego właściciela dóbr Komorów i Sokołów koło Warszawy, który za udział w powstaniu styczniowym został wysłany na bezterminowe zesłanie w Irkucku. Po czternastu latach powrócił do ziemi grodzieńskiej. Zmarł w pow. brzesko-litewskim w 1877 r.

Na wewnętrznej stronie wieka skrzyneczki zachował się rysunek przedstawiający Gustawa Tarczewskiego i jego przyjaciela, malarza Wincentego Sleńdzińskiego, autora rysunku. Portretowani siedzą przy stole, na którym ustawiony jest samowar i szklanka z herbatą, w dłoniach trzymają fajki z długimi cybuchami. W prawym dolnym rogu widnieje napis: Kniaginin / 1865 / 1 Marca – Wincenty / Sleńdziński.

O Wincentym Leopoldzie Sleńdzińskim (1837-1909) wiadomo, że był malarzem i konserwatorem malarstwa, ojcem malarza Ludomira Sleńdzińskiego (1889-1980). Naukę rysunku i malarstwa pobierał w pracowni Knutego Rusieckiego w Wilnie. Uczył się też muzyki u Stanisława Moniuszki. Wspierany przez Benedykta Tyszkiewicza w 1856 r. wyjechał (wraz z Michałem Elwiro Andriollim) do Moskwy, gdzie kształcił się w Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury pod kierunkiem Siergieja Zaranki i Wasilija Pierowa. W 1863 r. przyjechał do Wilna. Za udział w powstaniu styczniowym został aresztowany i wyrokiem sądu wojskowego skazany na zesłanie do Kniaginina. W 1867 r. uzyskał zgodę na pobyt w Charkowie. W 1871 r. został zwolniony z dozoru policyjnego, mieszkał jakiś czas w Krakowie. W 1873 r. wyjechał do Drezna, skąd przyjeżdżał w Poznańskie, restaurował obrazy w zbiorach kórnickich, bywał w Krakowie. W 1875 r. za przypadkowe przejście w górach granicy austro-węgierskiej został deportowany do Charkowa, później mieszkał w Sumach na Ukrainie. W 1883 r. na mocy amnestii carskiej wrócił do Wilna, gdzie zmarł w 1909 r. (R. Janoniene, Slendziński (Siendziński, Śleńdziński) Wincenty Leopold w: Polski Słownik Biograficzny, t.38 (z.4), Warszawa-Kraków 1998, s. 559-561).(opr. dr Urszula Stępień)

Kolejny rok za nami

 

Wszystkim gościom, którzy odwiedzili Muzeum Diecezjalne,

wszystkim, którzy wspierali nasze inicjatywy w 2022 roku

składamy wyrazy podziękowania.

Dla naszego muzeum był to Rok Jubileuszowy.

Patronat nad jubileuszem objął ks. biskup Krzysztof Nitkiewicz.

Rok rozpoczęliśmy koncertem charytatywnym 

dla Bartusia Przychodzkiego.

Inicjatorami koncertu byli ks. biskup Krzysztof Nitkiewicz 

 oraz wiceminister spraw zagranicznych Piotr Wawrzyk.

Po napaści Federacji Rosyjskiej na niepodległy naród ukraiński zorganizowaliśmy wystawę prac Joanny Gałeckiej, 

prezentujących widoki Kijowa i Czernihowa.

Wystawę dedykowaliśmy walczącej Ukrainie.

Nową przestrzeń ekspozycyjną otrzymał

Relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego.

Otrzymaliśmy w darze akwaforty Ryszarda Gancarza,

obraz prof. Stanisława Białogłowicza

oraz dwie prace Ryszardy Krzesimowskiej.

Nasze eksponaty były wypożyczane na następujące wystawy:

„Kobieta w czasach Wazów” (Muzeum Narodowe w Kielcach).

„Niewiasty z pastorałami. 

Portrety ksień klasztoru benedyktynek ormiańskich we Lwowie”

(Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius 

w Krakowie).

„Ostra sztuka. Gotyk na ziemi radomskiej”

(Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu).

„Zamek w Szydłowcu. Wokół mecenatu dawnych właścicieli”

(Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu).

„Szlachta sandomierska na Sejmie Wielkim 1788-1792”

(Muzeum Zamkowe w Sandomierzu).

Dzięki wymianie między muzeami

mogliśmy zaprezentować Państwu obrazy 

m.in. Jacka Malczewskiego, Jana Stanisławskiego, 

Józefa Mehoffera i Teodora Axentowicza.

Muzeum przygotowało nowe wystawy. 

Na wystawie zatytułowanej „Metafory”,

zaprezentowana została twórczość dr Lucyny Gozdek,

artystki mieszkającej w Staszowie.

Dzięki uprzejmości Michaela Popiela de Boisgelin z Kurozwęk

mogliśmy zaprezentować obrazy Józefa Czapskiego.

Od października czynna jest wystawa

„Ars epistolandi. Kiedy pisanie listów było Sztuką”.

 .

Wystawa, która cieszy się dużym zainteresowaniem wśród odwiedzających nasze Muzeum,

będzie udostępniona do września 2023 r.

Od września w Muzeum prezentowany jest słynny skarb z Trójcy-Zawichostu.

W Muzeum odbywały się oprowadzania kuratorskie, spotkania, wykłady.

Gościliśmy m.in. prof. Magdę Teter oraz prof. Marka Florka.

Odbył się też koncert zespołu Trio Bastrda w ramach festiwalu muzycznego „Ucho Igielne”.

Pracom konserwatorskim poddana została kamienna tablica erekcyjna z 1476 r.,

która znajduje się na ścianie południowej Domu Długosza.

Odnowiliśmy kilka obiektów znajdujących się na ekspozycji.

Prowadzimy prace badawcze i dokumentacyjne.

Tradycyjnie odwiedziliście Państwo muzeum podczas Nocy Muzeów

oraz dni Dziedzictwa Europejskiego.

                           

W dzień odpustu bł. Wincentego Kadłubka, 

Patrona Miasta i Diecezji

także w ogrodzie przy Domu Długosza

miała miejsce edycja „Żywych Obrazów Historii”.

 

Po okresie pandemii wznowiliśmy działalność edukacyjną.

Muzeum otrzymało nagrodę im. Tadeusza Włoszka „Za Działalność Muzealną”.

Bądźcie Państwo z nami w 2023 roku.

 

 

O herbach

1 grudnia w naszym Muzeum gościliśmy uczniów ze szkoły w Zawierzbiu. Dzieci zgłębiały tajniki heraldyki: dlaczego powstały herby i kto je posiadał, jakie są ich rodzaje i jakie panują zasady przy ich tworzeniu; poznawały też legendy związane z wybranymi herbami. Nasi Goście mieli także za zadanie poszukać herbów znajdujących się na naszej ekspozycji muzealnej. Na zakończenie dzieci komponowały herb swojej rodziny. Pomysłów nie brakowało.

                         

Zakończono prace konserwatorskie przy kamiennej tablicy erekcyjnej. Tablica wykonana z piaskowca znajduje się na ścianie południowej – pierwotnie frontowej – Domu Długosza, od strony dzisiejszej katedry sandomierskiej.

Dom Długosza to ceglana budowla, dwukondygnacjowa, podpiwniczona z kamiennym cokołem. Ściany pokrywa dekoracja z cegieł zendrówek (mocno wypalanych o ciemnej barwie), ułożonych w romby. W portalach i obramieniach okien zastosowano kamienny detal. Wzniesiony został z inicjatywy Jana Długosza na potrzeby kolegium mansjonarzy.

Jan Długosz, kanonik krakowski i sandomierski odnowił kolegium mansjonarzy, funkcjonujące przy sandomierskiej kolegiacie od 1417 roku, pierwsze wśród kolegiat w diecezji krakowskiej. 

W 1474 r. Jan Długosz rozpoczął budowę dla nich okazałego domu, na placu nabytym przez Piotra z Gniazdowa. Zachowane materiały źródłowe przekazują dwa nazwiska muratorów związanych z budową. Pierwszy z nich to Marcin Proszko, który wymieniany jest w latach 1456-1476 również jako Prosko, Proscho, Proszka. Po jego śmierci kierownictwo budowy objął magister Johannes murator, prawdopodobnie jego uczeń, notowany w źródłach w latach 1476-1480. Murator Jan przybył do Sandomierza w 1478 r., aby ukończyć rozpoczętą budowę. Przy budowie pracował również cieśla Karcz. Długosz choć z dala, nie przestawał kierować pracami i doradzać budowniczym. Kolegium mansjonarzy funkcjonowało przy kolegiacie do 1807 r. 

W 1864 r. Dom Długosza przekazano pod zarząd kapituły katedralnej, która od tego czasu miała troszczyć się o stan zachowania budowli i wszystkie związane z tym remonty. 

W 1934 r. przeprowadzono restaurację Domu Długosza, pod kierunkiem Franciszka Mączyńskiego, architekta z Krakowa. Restauracja objęła nie tylko architekturę zabytkowej budowli, ale także zaprojektowanie wielu różnorodnych elementów wnętrza. Odnowiono także tablicę erekcyjną, dla której architekt  przygotował dwa projekty zadaszenia. Dzięki restauracji rozpoczętej w 1934 r. z inicjatywy biskupa Włodzimierza Jasińskiego, Dom Długosza odzyskał dawną świetność i został przeznaczony na siedzibę Muzeum Diecezjalnego.

                               

                                                                     

 

                                                  

(stan przed konserwacją)

Kamienna tablica erekcyjna wykonana jest z piaskowca i znajduje się na ścianie południowej – pierwotnie frontowej – Domu Długosza, od strony dzisiejszej katedry sandomierskiej. Kompozycja płyty obejmuje w górnej części herb Długosza szczelnie wypełniający wyprofilowaną wnękę, zaś w dolnej czterowersową inskrypcję. Herb kanonika nawiązuje do rycerskich tradycji jego rodu i utrzymany jest w zachodnioeuropejskiej konwencji. Foremnie wymodelowana Wieniawa przedstawia na tarczy o półkolistej podstawie bawolą głowę z kolcem w nozdrzach. Nad nią hełm turniejowy, garnczkowy z liściastymi labrami. W klejnocie ukoronowany połulew wyskakujący, z uniesionym mieczem otłuczonym w łapie. Treść inskrypcji upamiętnia fundatora i określa chronologię poświęcenia budowli:  

Anno MCCCCLXXVI ad honorem 

dei et provisionem mansionariorum 

sandomiriensium Johannes 

Dlugosch me fecit canonicus cracoviensis.

Zarówno kształt pisma (dekoracyjna minuskuła gotycka nawiązująca do form używanych w początkującej sztuce drukarskiej), jak i stylizacja herbu reprezentują wysoki poziom artystyczny, wytwornie manifestując pozycję i prestiż fundatora.

                                           

(stan po konserwacji 2022r.)

Prace konserwatorskie przeprowadzone na podstawie decyzji ks. Biskupa Krzysztofa Nitkiewicza. Zakres prac zatwierdził WUOZ w Kielcach, delegatura w Sandomierzu. Prace konserwatorskie wykonała firma: Konserwacja Dzieł Sztuki Ewelina i Marcin Gruszczyński s.c. Tablica została oczyszczona metodą laserową, nie niszczącą nawarstwień historycznych.

Prace zostały dofinansowane ze środków Województwa Świętokrzyskiego i wkładu własnego muzeum. Dziękujemy za pomoc w przywróceniu walorów historycznych, zabezpieczeniu i estetycznej prezentacji tablicy.

https://radiokielce.pl/963060/tablica-fundacyjna-na-murze-domu-dlugosza-wypieknieje/