wtorek, 14 kwietnia 2020

450 lat Zgody Sandomierskiej. Rok 2020 ogłoszony w Sandomierzu rokiem Zgody Sandomierskiej.


450 lat Zgody Sandomierskiej. Rok 2020 ogłoszony w Sandomierzu rokiem Zgody Sandomierskiej.

Dokument podpisany 14 kwietnia 1570 roku był bardzo ważnym wydarzeniem, dzięki któremu Sandomierz zapisał się w trudnych dziejach szesnastowiecznej Europy jako miejsce poszanowania wolności i tolerancji.

Z inicjatywy Księdza Biskupa Krzysztofa Nitkiewicza w porozumieniu z Burmistrzem Sandomierza Panem Marcinem Marcem, obchody 450 lat Zgody Sandomierskiej miały przybrać niezwykle uroczysty charakter. Miały się na nie złożyć: modlitwa ekumeniczna z udziałem zaproszonych gości, uroczysta sesja Rady Miasta Sandomierza w Zamku Królewskim oraz wystawa w Ratuszu.
                                   
Pragniemy w tym miejscu przypomnieć, że wystawa w Ratuszu będzie oparta na wystawie przygotowanej  w 2012 r. w Muzeum Diecezjalnym. Wystawa zatytułowana „Zgoda Panów - Zgoda Braci”, poświęcona była temu ważnemu wydarzeniu ekumenicznemu (opracowanie wystawy: dr hab. Tomisław Giergiel, Urszula Stępień, ks. dr hab. Tomasz Moskal, tekst katalogu: dr hab. Tomisław Giergiel, noty katalogowe: prof. Feliks Kiryk, ks. dr hab. Tomasz Moskal, Urszula Stępień, opracowanie plastyczne wystawy i katalogu, oraz druk Marcin Cebula Artmedia. 


Wystawa nawiązywała do wydarzeń z kwietnia 1570 roku, kiedy to w Sandomierzu odbywał się synod generalny kościołów protestanckich podczas którego doszło do podpisania Zgody Sandomierskiej. Było to porozumienie między protestantami: luteranami, kalwinami i braćmi czeskimi. Ekspozycji towarzyszył Ogólnopolski Zjazd Referentów ds. Ekumenizmu, a więc ludzi, którzy w różnych diecezjach troszczą się o to, by te relacje między chrześcijanami różnych kościołów były coraz lepsze.
Podczas otwarcia wystawy bp Krzysztof Nitkiewicz przypomniał, że ówczesny Kościół katolicki był jedynie obserwatorem tych wydarzeń, a mimo wszystko takie spotkanie mogło mieć miejsce. Odbiło się ono głośnym echem nie tylko w ówczesnej Rzeczypospolitej, ale także całej Europie. Biskup wyraził nadzieję, że wystawa przyczyni się do większego zainteresowania sprawą ekumenizmu i zachęcił do modlitwy o jedność chrześcijan
Gość specjalny uroczystości, biskup Kościoła Ewangelicko-Reformowanego Marek Izdebski, nie krył radości i satysfakcji, uznając wystawę za ważne wydarzenie dla Kościoła ewangelickiego w Polsce, które ukazuje karty historii społeczności lokalnej, ale także i naszego Kościoła w perspektywie tolerancji  


Wystawa urządzona została w dwóch salach ekspozycyjnych, w piwnicach Muzeum Diecezjalnego. W pierwszej sali przedstawiono podłoże, przebieg, a także następstwa Zjazdu Sandomierskiego z 1570 roku. Umieszczono tam sylwetki autorów idei zjednoczeniowej, uczestników i duchownych uczestniczących w zjeździe.
Druga sala poświęcona była zabytkom pochodzącym z czasów Zgody Sandomierskiej, czyli złotego wieku kultury polskiej. Przypomniano wybitne dzieła sztuki z XVI w. znajdujące się w Sandomierzu, m.in. obraz Łukasza Cranacha Starszego Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Katarzyną Aleksandryjską (Muzeum Diecezjalne), epitafium dworzanina królewskiego Stanisława Chroberskiego (zm. 1520), z katedry w Sandomierzu, a także fragment renesansowego pomnika nagrobnego Stanisława Ossowskiego herbu Gryf, zm. w 1580 r., jaki niegdyś znajdował się w kolegiacie (o pomniku więcej w zakładce: Z kolekcji muzeum). 





Na wystawie zgromadzono wiele ciekawych eksponatów wypożyczonych z muzeów, bibliotek i kościołów z całego kraju. Kluczowym eksponatem był egzemplarz drugiego wydania „Konfesji Sandomierskiej” z 1574 r., której treść była wówczas opracowywana. Dzieło znane jest także pod tytułem „Wyznanie Wiary Powszechnej Kościołów Chrześcijańskich Polskich” i doczekało się szeregu wznowień, także w XX wieku. Wśród eksponatów zwiedzający mogli zobaczyć m.in. akta oficjalatu sandomierskiego (łac. - Acta officialia), czyli kodeks rękopiśmienny ze zbiorów Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej w Sandomierzu, szereg oryginalnych wydań i przedruków dzieł duchownych i reformatorów z XVI w. Wyeksponowano dokumenty pergaminowe króla Zygmunta Augusta nadające przywileje dla Sandomierza, a także dzieło Stanisława Sarnickiego z XVI w., w którym znajduje się opis nadwiślańskiego grodu. Na wystawę wypożyczono prace Jana Matejki przedstawiające ubiory różnych stanów w dawnej Polsce.




W związku z obchodzoną rocznicą 450 lat Zgody Sandomierskiej  dr hab. Tomisław Giergiel opisuje wydarzenia, które miały miejsce podczas Zgody Sandomierskiej. Informacje te zamieszczane są na stronach internetowych: Muzeum Okręgowego w Sandomierzu http://www.zamek-sandomierz.pl/419-450-lat-zgody-sandomierskiej oraz https://www.facebook.com/search/top/?q=muzeum%20okr%C4%99gowe%20w%20sandomierzu&epa=SEARCH_BOX


czwartek, 2 kwietnia 2020

Misterne hafty


Muzeum Diecezjalne to prawdziwa skarbnica tkackich i hafciarskich wspaniałości minionych stuleci. W zbiorach muzeum znajdują się przede wszystkim paramenty służące do sprawowania liturgii: sacra indumenta („święte okrycia”), do których zalicza się paramenty przeznaczone do dekoracji ołtarza, do okrywania kielicha i osłaniania monstrancji oraz sacra paramenta ( „święte szaty”), obejmujące szaty kapłańskie, szaty diakona oraz elementy pontyfikalnego stroju biskupiego. 

Z bogatego zbioru zabytkowych tkanin liturgicznych prezentujemy wybrane przykłady Palek ozdobionych haftami o treściach symbolicznych, unaoczniających Mękę i Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Palka (łac. palla - zasłona),  służy do nakrycia położonej na kielichu mszalnym pateny z hostią, chroniąc ją przed wysunięciem. Ma kształt niewielkiego usztywnionego kwadratu odpowiadającego wymiarami boków średnicy kielicha i pateny. Palki także są małymi dziełami sztuki hafciarskiej - haftowanymi miniaturami - o dekorację których dbano równie starannie. Wiele haftów wykonanych jest techniką naśladującą malarstwo zwaną acupictura (malowanie igłą), choć widoczna jest w nich często niezwykła prostota w interpretowaniu form.



Palka z przedstawieniem Chrystusa Zmartwychwstałego wśród Arma Christi, XVII w., haft na atłasie, nić jedwabna, nić metalowa, blaszka, 17x16cm.



Palka z wyobrażeniem Baranka Paschalnego, XVII/XVIII w., haft na tkaninie brokatowej, nić jedwabna, nić metalowa, cekiny, szklane paciorki (?), 18x18cm. Na palce ukazany został owoc granatu „krwawiący” owoc,  który jest symbolem o wymowie pasyjnej.


Palka z wyobrażeniem Baranka Paschalnego, XVIII w., haft na płócienku, nić jedwabna, 12x12cm.


Palka z przedstawieniem Noli me tangere, ewangelicznego spotkania Zmartwychwstałego Chrystusa i św. Marii Magdaleny. Scena zakomponowana w ogrodzie, przywołującym średniowieczne wyobrażenia Hortus conclusus, haft na atłasie, nić jedwabna, nić metalowa, bajorek, cekiny, XVI-XVII w., 28x25cm.


Palka z wyobrażeniem Veraiconu, XVII w., haft na atłasie, nić jedwabna, nić metalowa.



Palka z centralnie umieszczonymi literami IHS okolonymi motywem korony cierniowej, XVII w., haft na atłasie, nić metalowa,19x19cm.


Palka z przedstawieniem Chrystusa Ecce Homo, XVIII w., haft na atłasie, nić jedwabna, nić metalowa, 19x18cm